Cultuur sensitieve zorg zou vanzelfsprekend moeten zijn

Opiniestuk
November 2022

Cultuur sensitieve zorg zou vanzelfsprekend moeten zijn

Door Prof. doctor Manu Keirse en gezinswetenschapper Samira Abid

In onze diverse maatschappij zou intercultureel werken vanzelfsprekend moeten zijn. Verlies en verdriet doet pijn, dat is universeel, ongeacht iemands etnische achtergrond of levensbeschouwing. Het is noodzakelijk om met een cultuur sensitieve bril naar patiënten en hun naasten te kijken, zodat we hen beter kunnen begeleiden. Ten slotte streven we toch naar een hulpverlening waarbij het belang van elk gezin centraal staat.

Wat leeft er vandaag in onze multiculturele samenleving op gebied van zorg?

Door de instroom en vergrijzing van mensen met een migratieachtergrond krijgt de gezondheidszorg in toenemende mate te maken met mensen van diverse origine, waaronder veel moslims. We zien dat bij het levenseinde of bij een ziekte, patiënten met een islamitisch geloof bepaalde zorg weigeren omwille van hun geloof of cultuur. Ze gaan vaak niet in op het aanbod van de artsen als het om palliatieve sedatie of andere behandelingen gaat. Soms vinden patiënten dat de voorgestelde behandeling in strijd is met de principes van hun godsdienst of cultuur. Dit bemoeilijkt de communicatie tussen hulpverleners en patiënten of hun naasten. Artsen handelen vanuit hun professioneel kader dat botst tegen de keuze van de patiënt of hun naasten. De patiënt verliest zijn autonomie waardoor er een dilemma ontstaat tussen hulpverleners en patiënten en men niet tot verbinding komt. Wat we ook zien is dat in bepaalde ziekenhuizen of zorg instanties de hoofddoek bij een sollicitatie wordt geweigerd. Terwijl deze kandidaten beschikken over talrijke sociale vaardigheden die nauw aansluiten aan het geloof of afkomst van de patiënt. Het gaat niet om wat er op hun hoofd zit maar net wat in hun hoofd zit.

Welke veranderingen kunnen helpen om het probleem aan te pakken?

Als artsen of zorgverleners worden geïnformeerd over religie en verschillende culturen, begrijpen ze de keuzes van patiënten of hun naasten beter. Dit zou in de opleiding moeten zitten. Maar ook attitude speelt een belangrijke rol. Gewoon al de vraag stellen “Met welke zaken kunnen we best rekening houden vanuit uw cultuur of geloofsovertuiging?”  Het opent een poort tot dialoog. Dit toont dat je respect hebt voor de eigenheid van de patiënten en hun naasten en je wint er hun vertrouwen mee. Deze patiënten en hun naaste familieleden moeten tijdig geïnformeerd worden over de verschillende mogelijkheden van behandelingen alsook over het belang van een wilsverklaring. In een wilsverklaring kan de patiënt al zijn medische wensen uitschrijven. Dit is rechtsgeldig vanaf het moment dat je er de naam, datum en handtekening op zet. Op de website van LEIF kan je een document downloaden om in te vullen. U bewaart één document voor uzelf en één geeft u aan uw vertrouwenspersoon of behandelde (huis)arts. Het is belangrijk om te weten welke behandeling de patiënt wel of niet wil. Als hulpverlener mogen we er niet van uitgaan dat het gebruik van een wilsverklaring vanzelfsprekend is. Vroegtijdige zorgplanning kan een hulpmiddel zijn om mensen met een migratie- achtergrond voor te bereiden op hun laatste levensfase. Tijdige zorgplanning bespaart familieleden en artsen pijnlijke dilemma’s die voor extra stress kunnen zorgen in de praktijk. Zo zorgen we ervoor dat gezinnen tijdig worden ingelicht en ze ook tijdig de gewenste zorg bij het levenseinde kunnen plannen.

Bovendien moet er nagedacht worden over de inzet van meer divers personeel die de taal en de normen en waarden van de patiënten van diverse origine kunnen begrijpen. Dat het beleid wegens hun arbeidsreglement in ziekenhuizen of zorgcentrums sollicitanten met een hoofddoek weigeren is een illusie. Beleidsinstanties in de zorgsector zouden eens kunnen brainstormen over de voordelen om iemand met een hoofddoek aan te werven. Vele moslima’s dragen een hoofddoek, dit behoort tot hun identiteit.  Basisvertrouwen is net belangrijk en begint immers met een goed gesprek. Een hulpverlener die de taal van de patiënt beheerst of dezelfde godsdienst heeft kan als brugfiguur fungeren. In onze steden en regio’s zijn er veel migratie-moslimgezinnen, dus het zou nuttig zijn dat ook personeelsleden deze achtergrond hebben. Zij kunnen makkelijker open en respectvol dialogeren met de patiënten en hun familie en zo het wederzijds begrip versterken tussen de patiënt en zijn gezin, en de artsen en de hulpverleners op de afdeling. Als hulpverlener is het essentieel om een woordenschat te ontwikkelen waarmee we specifieke emoties duidelijk kunnen identificeren en benoemen. Zo maken we verbinding met gezinnen.

Besluit

Oog voor cultuur sensitieve zorg vraagt een open mindset. Als we met deze bril op naar mensen kunnen kijken, kunnen we hen beter begeleiden. Cultuur sensitieve zorg biedt een meerwaarde aan een organisatie. Gezinswetenschappers of sociale professionals die de taal en het geloof of cultuur kennen van de moslimpopulatie en andere mensen met een migratieachtergrond, lijken ons het meest geschikt om te fungeren als brugfiguur. Zij zetten in op psychosociale en morele ondersteuning. Zij hebben geleerd om respect te hebben voor de eigenheid van de culturele identiteit van gezinnen. Vooral moeten we doorheen de aandoening of de ziekte de mens kunnen zien, om zo de zorg voor de patiënten en hun naasten te kunnen optimaliseren. Ten slotte zijn we allen mensen en is de goede zorg een universeel bestaansrecht waar iedereen recht op heeft.

Contact

Gezinswetenschapper Samira Abid: samiraabid2@hotmail.com

Professionele bachelorproef gezinswetenschappen: “En als ik ziek word, dan is Hij bij mij” https://www.scriptiebank.be/scriptie/2020/en-als-ik-ziek-word-dan-hij-bij-mij

Dr. Manu Keirse: emmanuel.keirse@kuleuven.be

Prof. dr. em. Manu Keirse is klinisch psycholoog en dokter in de geneeskunde en de autoriteit in België en Nederland als het om verdriet, verlies en laatste levensfase gaat.